Het Mechanisme van Masochisme
Wat voor voordelen heeft het om masochistisch te zijn? Waartoe dient behoudens Sonja ons masochisme?
Een zinnig antwoord daarop lijkt de psycholoog Roy Baumeister [1] te geven in zijn boek Masochism and the Self. De essentie van zijn betoog vind je in een artikel van hem [2], nu 28 jaar geleden. Binnen de seksuologie is wat masochisme betreft Baumeister evenwel nog steeds toonaangevend. Ik vind het theoretisch model van Baumeister over masochisme ook het beste dat er is, al staat niet vast dat het juist is. Wetenschappelijke bewijsvoering is moeilijk. Het sluit wel erg aan bij mijn ervaringen en bij mijn eigen theoretische overpeinzingen over de samenhang tussen genderidentiteit en masochisme. Ik presenteer de visie van Baumeister reeds nu, omdat ik verderop bij bepaalde thema’s het theoretisch model van Baumeister erbij wil betrekken.
Eerst even wat masochisme volgens Baumeister niet is: het is geen psychische stoornis en masochisme is niet gericht op letsel van het eigen lichaam. Maar dat weten we allemaal wel.
De belangrijkste drijfveer van masochisme is te ontsnappen aan, wat Baumeister noemt, het zelf, aan datgene wat we doorgaans zijn, het verliezen van onze identiteit. Masochisme wil ons tijdelijk, namelijk tenminste gedurende de SM sessie met Sonja, tot een lagere staat van zelfbewustzijn brengen, waarin we alleen nog maar een lichamelijk (seksueel) object zijn. Masochisme is dus niet gericht op de destructie van ons lichaam, maar op de reductie van wie we zijn tot vrijwel niets. Op het volledig kraken van je ego. Maar er kan volgens Baumeister ook weer een nieuwe identiteit ontluiken, bijvoorbeeld die van slaaf van Sonja. Masochisme breekt onze dagelijkse drijfveren. Het zelf wil pijn vermijden, masochisme zoekt de pijn op. Het zelf wil zelf controle over zichzelf, masochisme wil die controle opgeven. Het zelf wil de zelfwaardering in stand houden of zelfs verhogen, masochisme zoekt vernedering.
Waarom zouden we dat willen, die reductie? Waarom geen controle meer over ons zelf, maar onszelf niet alleen overgeven, maar zelfs willen verliezen. Sonja stimuleert tijdens de sessies altijd zorgzaam het denken uitsluitend aan haar over te laten. Zij weet dat dat de kern is. Pas dan kun je jezelf kwijtraken en je overgeven. En zij kan je makkelijk overnemen, zodat je je kan laten gaan en zonder jezelf overblijft.
Het masochisme in je wilt dat je zelf ophoepelt. Af van de druk alsmaar te presteren, maatschappelijk te scoren, door de macht die je hebt overal en voor iedereen de verantwoordelijkheid te moeten nemen en aan alles en over alles te moeten denken. En naarmate je maatschappelijke positie toeneemt, wordt het steeds moeilijker aan de normen die je jezelf oplegt te voldoen. Gelukkig biedt dus volgens Baumeister masochisme een zeer krachtige time-out, indien je daaraan toegeeft en je echt aan Sonja durft over te geven. Een Amerikaans onderzoek A sexual profile of men in power van Sam Janus en Barbara Bess uit 1977 onder 80 commerciële top call girls en 30 sekswerksters die contacten hadden met het Amerikaans parlement, liet zien dat hun klandizie voor het merendeel uit masochistische politici en andere masochistische machtshebbers bestond. Mensen, die enige tijd wilden ontsnappen aan de stress van het voortdurend maar weer moeten. Zij wilden zich begrijpelijk tijdelijk verliezen in een meesteres zoals Sonja. Baumeister merkt in dit verband op dat masochisme het meest voorkomt in het moderne Westen en Japan.
Hoe dan ook, bij Sonja kom je als masochist dus volgens Baumeister zeker niet tot jezelf. Verre van dat. Je ontsnapt juist aan jezelf, maar natuurlijk niet aan Sonja. Gelukkig maar, want pas door je door Sonja te laten binden, kun je jezelf loslaten.
De reactie van Dolly; daar herken ik mijn verwarring in. Verwarring in mijzelf, niet in jullie beider betogen. Ik herken veel van de interpretatie van Olga en ga voorbij aan de gebruikte constructen.
Willen ontsnappen aan de druk kan een ieder beleven ongeacht het persoonlijk copings vermogen. Betekent dit dat iemand met een top copings vermogen niet ’ten prooi’ valt aan de geliefde Sonja’s van deze aarde?
Ik zie mijzelf als maatschappelijk geslaagde middelmaat en een absolute onderdaan, maar de drang naar vernedering in de zin van jezelf niets vinden, spreekt mij juist niet aan. IK zoek daarentegen de waardering voor mijn opofferingen en beloning in de vorm van mentale verbinding en fysieke aandacht, hoe pijnlijk ook. Ik las hier ergens ook een link tot de uiterste consequentie van het opgeven. Voor mij een vorm van zelfmoord in de ogen van de normale mens. En ja, die beleving heb ik zowel in een depressieve fase als daarbuiten gehad. Zoiets van, maatschappelijk heb ik (voor mijzelf en mijn gezin) voldoende gepresteerd, dus voor de dood of het kiezen voor een riskanter – maar minder stressvol – leven hoef ik niet meer bevreesd te zijn.
Dat normale, dat mij nog altijd domineert ondanks verwoede pogingen in het verleden om in een TPE terecht te komen, brengt mij bij de vraag of wij masochisten niet eigenlijk ziek zijn.
Ik weet dat men – en ook Olga – van mening is van niet, maar als masochisme sterk samenhangt met onze persoonlijke strijd van alledag en de sociale druk van alledag – en dus niet puur een kwestie is van seksuele beleving – dan is dat toch vergelijkbaar met stress gerelateerde kwalen?
Zelf vind ik het een heel gedoe om heling te zoeken en kan ik heerlijk genieten van ook de seksuele betekenis van D/s en masochisme voor mij. Ben ook een beetje bang dat geluksgevoel te verliezen na ‘heling’.
Liefs,
Dag Loyalf,
Op je vraag of masochisten eigenlijk niet ziek zijn wil ik toch even ingaan. Nog niet zo lang geleden
werd seksueel masochisme inderdaad nog beschouwd als een psychopathologische stoornis of
ziekte. Inmiddels is uit allerlei onderzoek bekend dat er met de geestelijke gezondheid van BDSM-ers
doorgaans niks mis is (zie bijvoorbeeld https://sexologistexplains.com/nl/taboe/persoonlijkheid-en-
bdsm/) en dat het op zich niet meer is dan een seksuele voorkeur. In de DSM-5, het handboek voor
de classificatie van psychische stoornissen wordt masochisme dan ook niet meer als een psychische
stoornis gezien, tenzij het – ik gebruik nu de formulering in de DSM-5 – klinisch significante lijdensdruk
of beperkingen in het sociale of beroepsmatige functioneren of in het functioneren op andere
terreinen veroorzaakt.
Indien jij bijvoorbeeld aan je TPE-fantasieën gehoor zou geven, is er dus volgens de DSM-5 wel
degelijk sprake van een psychische stoornis, omdat je daardoor beperkt sociaal zou functioneren
door het opgeven van je gezin en werk. Maar in feite kunnen alle seksuele preferenties, inclusief het
recht-op-en-neer, onder bepaalde condities tot beperkt sociaal functioneren leiden.
Jouw idee dat masochisten wellicht ziek zijn, wordt natuurlijk ook gevoed door de stigmatisering van
BDSM (zie bijvoorbeeld https://link.springer.com/article/10.1007/s12144-022-03112-z ). En ik ben er
wel degelijk van overtuigd dat hierdoor sexual minority stress onder BDSM-ers veel vaker voorkomt
dan onder holebi’s.
Kom in ieder geval voor jezelf op en wat meer uit de kast door aansluiting bij gelijkgestemden via
bijvoorbeeld de VSSM (https://www.vssm.eu/nl/voorlichting/algemene-voorlichting) en zoek
desgewenst contact met een BDSM-vriendelijke hulpverlener (zie http://bdsm-
zorginfo.nl/bdsmvriendelijkezorgverlenerslijst/).
Groetjes,
Olga
Dank Olga,
Fijn zo’n analytische reactie. Daar blijkt jouw deskundigheid uit.
Ook goed van je om de tip te geven om aansluiting te vinden bij soortgenoten als leden van de VSSM. Kun je wat mij betreft ook bdsmzaken.nl aan toevoegen.
Ben zelf al van de generatie die de VSSM al vroeg kende. Toen nog in het gebouw van het COC. Ik geloof dat de toenmalige secretaris Gerard heette (weet ik niet goed meer). Een grote man die graag op zijn balkon (of was het een open raam?) met een sonore stem over SM discussieerde. Vond ik toen als jong bleu broekie niet echt geruststellend😂
Maar was inderdaad een eerste strohalm toen.
Jij bent er ook een!
Liefs,
p.s. SM heeft voor mij inmiddels – nu het niet meer reëel is dat ik nog ooit in een TPE relatie terecht kom – vooral een seksuele lading. Een soort van safe sex.
Dag Dolly,
De kanttekeningen die je maakt bij het theoretisch model van Baumeister kan ik me voorstellen. Ik kan daar nu echter niet nader op ingaan, omdat ik dan reeds vooruit zou lopen op mijn column van februari.
Groetjes Olga
Dank voor je mooie, heldere betoog, Olga. Voor het eerst dat ik hoor over Roy Baumeister, boeiend en veelzijdig!
Ik heb moeite met de hantering van het begrip ‘zelf’ en van het masochisme als antithese daarvan. Je geeft als omschrijving (op basis van Baumeister) ‘datgene wat we doorgaans zijn’. Daarmee is denk ik het leven van alledag bedoeld, de dagelijkse routine en omgang. Maar heb jij bij overgave aan Sonja niet het gevoel dan pas bij uitstek ‘jezelf’ te zijn? Gaat die ‘ontsnapping’ niet naar waar je optimaal woont en je thuisvoelt? Bovendien, als je jezelf wil verliezen, laten ophoepelen, ben je het nog steeds zelf die dat wil. Het is een aspect van de psyche dat m.i. bij iedereen ingebakken zit (uiteindelijk doodsdrang?) maar zich in verschillende vormen en graden manifesteert.